منطقه آزاد چابهار از جمله مناطقی است که اهمیت ویژه ای به امر مسئولیت اجتماعی داده و در حوزه های گوناگون راهبردهای ویژه ای برای اعتلای این مسئولیت در منطقه قائل شده است. سازمان منطقه آزاد چابهار در سند مسئولیت اجتماعی خود حفاظت و حمایت از گونه‌های مختلف لاک پشت های دریایی به‌ویژه لاک‌پشت سبز را نیز مدنظر قرار داده است و بنا دارد تا حمایت‌های لازم مادی و معنوی را در راستای این برنامه ملی و بین‌المللی به کار گیرد.

به همین منظور گردهمایی حفاظت از لاک پشت های دریایی با حضور مدیران کل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان و بوشهر و سیستان و بلوچستان و مدیران حفاظت از محیط‌زیست مناطق آزاد کیش، قشم، چابهار و معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در کنار فعالین و دغدغه زیست‌محیطی در چابهار برگزار شد. به همین عنوان، اقتصاد۲۴ در گزارشی به بررسی اهمیت حفاظت از لاک پشت های دریایی پرداخته است.

لاک پشت های دریایی در ایران

لاک پشت های دریایی از جانوران خزنده ای هستند که بیشتر عمر خود را در دریا می گذرانند. آنها ساکن تمام اقیانوس‌های جهان بجز قطب شمال هستند و یک سیستم تنفسی بی هوازی دارند که می‌توانند با حبس نفس خود برای مدت زیادی در زیر آب بمانند.همچنین آنان می‌توانند ریه خود را به سرعت از اکسیژن پر و خالی کنند.

هشت گونه لاک پشت دریایی در جهان وجود دارد اما در آب‌های ایران تنها دو گونه آن، یعنی “لاک‌پشت پهن” و ” لاک‌پشت ریدلی کمپ” وجود ندارند. این دو گونه لاک‌پشت در دنیا به‌طور اختصاصی، فقط متعلق به مناطقی خاص هستند. لاک‌پشت پهن فقط در آب‌های اطراف استرالیا و لاک‌پشت ریدلی کمپ در آب‌های ناحیه آمریکای مرکزی وجود دارند.

در حقیقت لاک پشت های دریایی گونه “پشت سبز”، ” پوزه عقابی” ، زیتونی”، ” پشت چرمی” و “سرخ” در آب‌های ایران وجود دارند. لاک‌پشت‌های زیتونی، چرمی و سرخ برای تغذیه به آب‌های ایران می‌آیند اما لاک‌پشت سبز و منقار عقابی هم برای تغذیه و هم برای تولید مثل و تخم‌گذاری به آب‌های ایران می‌آیند.

پژوهشگران لاک پشت های دریایی را به‌عنوان یکی از جانوران به‌شدت مهاجر تعریف می‌کنند. یکی از دلایل اصلی این مهاجرت‌ها را موضوع یافتن غذا دانسته‌اند.

جزایر هرمز، هنگام، لارک، قشم، کیش، شیدور، فارور، ابوموسی و هندورابی از مناطق مهم تخم گذاری این دو گونه لاک‌پشت، در استان هرمزگان هستند. لاک پشت های دریایی برای تولیدمثل نیاز به انرژی زیاد دارند زیرا هر لاک‌پشت ماده، در هر فصل تخم‌گذاری تعداد زیادی تخم می‌گذارد و تأمین ذخیره زرده و تشکیل پوسته هر تخم نیاز به ذخیره انرژی زیادی دارد. همچنین فرآیند لانه‌سازی در فصل تولیدمثل (حرکت در ساحل، کندن لانه، تخم‌گذاری، پر کردن لانه با ماسه و برگشت به دریا)فعالیتی سنگین و انرژی بر بوده و مستلزم زمان زیادی در خشکی است.

تولیدمثل لاک‌پشت سبز در خلیج‌فارس و دریای عمان در کشورهای عمان، عربستان سعودی و ایران انجام می‌شود و تعداد کمی هم در امارات است. بزرگ‌ترین جمعیت تولیدمثل لاک‌پشت سبز در جهان، در سواحل کشور عمان است. در ایران نیز، اولویت اول برای تولیدمثل لاک‌پشت سبز، استان سیستان و بلوچستان است.

به‌عنوان یک قاعده کلی، لاک پشت های دریایی در همان محلی که به دنیا می‌آیند، تخم‌گذاری می‌کنند. لاک پشت های دریایی هیچ‌وقت از آب بیرون نمی‌آیند، مگر فقط برای تخمگذاری. بنابراین لاک‌پشت‌های دریایی نر در طول عمر خود، به‌هیچ‌عنوان به خشکی نمی‌آیند و فقط لاک پشت های ماده برای تخم‌گذاری از آب بیرون می آیند.

لاک‌پشت سبز در آب‌های سیستان و بلوچستان بیشتر در سمت خلیج چابهار و گواتر مشاهده می‌شود. جنگل‌های حرا در گواتر از مهم‌ترین زیستگاه‌های گونه لاک‌پشت سبز محسوب می‌شود.

در سواحل جنوبی ایران بیش از ۵۰ زیستگاه اصلی برای لاک پشت های دریایی وجود دارد که محل چرا، جفت‌گیری و تخم‌ریزی آن‌ها هست. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده لاک‌پشت سبز و لاک‌پشت پوزه عقابی بیشترین تعداد لانه‌سازی یا به‌بیان‌دیگر بیشترین مناطق لانه‌سازی و تخم‌گذاری در ایران را به خود اختصاص داده است.

جالب است بدانید لاک‌پشت سبز در تمام طول سال در آب‌های ایران زندگی می‌کنند اما برای تولیدمثل و تخم‌گذاری ممکن است به سواحل کشورهای دیگر بروند. عموماً زیستگاه تغذیه‌ای لاک پشت های دریایی با مناطق لانه‌سازی آن‌ها بسیار فاصله دارد.

چرا حفاظت از گونه لاک پشت های دریایی اهمیت دارد؟

لاک‌پشت‌های سبز دریایی‌(Cheloniamydas) و پوزه عقابی‌(Eretmochelysimbricata) جزو هفت گونه لاک پشت های دریایی شناخته‌شده در آب‌های جهان محسوب می‌شوند که در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) طبقه‌بندی‌شده‌اند و در بسیاری از کشورها شکار و استفاده از تخم این لاک‌پشت‌ها ممنوع و یا محدودشده است.

لاک پشت های دریایی به‌شدت در معرض انقراض هستند به همین علت توجه دنیا برای حفظ این نوع جانوری به شدت به مناطقی که زیستگاه لاک پشت هاست جلب شده و حامیان محیط زیست و دانشمندان بسیاری در صدد هستند تا اهمیت حفظ آنها را به افراد بیاموزند و از طریق حفاظت های ویژه لاک پشت ها را از خطرات پیش رو در امان بدارند . از عوامل تهدید و انقراض لاک پشت های دریایی را می‌توان آلودگی محیط‌زیست(دریا و سواحل آن)، فعالیت‌های صید و صیادی و گیر کردن در تورهای صیادی، زباله‌ها، ساخت‌وساز در سواحل، فاضلاب‌های شهری و شکارچیان طبیعی دانست.

علاوه بر زیبایی هایی که موجودات به طبیعت می بخشند و می توان گفت تخم‌گذاری و تولد نوزاد لاک‌پشت‌های دریایی زیبایی خاصی به طبیعت و محیط‌زیست سواحل چابهار و کنارک داده است؛ از نظر اقتصادی لاک‌پشت سبز مهم‌ترین خزنده دنیاست زیرا گوشت و تخم این لاک‌پشت منبعی سرشار از پروتئین و روغن است و مردم بسیاری از کشورها از آن‌ها استفاده می‌کنند و مهمتر از آن اینکه لاک پشت های دریایی سبز در حفظ تعادل محیط‌زیست دریاها و اقیانوس‌ها نقش زیادی دارند. با خوردن جلبک‌ها، همواره آنان را در حالت تازگی نگه می‌دارند. سود این تازگی به موجوداتی می‌رسد که در میان این جلبک‌ها زندگی می‌کنند. این حیوانات با خوردن برخی گونه‌های دریایی ازجمله عروس دریایی، جمعیت رو به افزایش آن‌ها را کنترل می‌کنند.

در واقع وجود آنها علاوه بر اینکه جزو طبیعت هستند و باید از آنها حفاظت شود، برای محیط سودآوری دارند و به‌عنوان موجود طبیعی پاک‌کننده زیست‌بوم و آلودگی دریا شناخته می‌شود.

بنابراین لازم است تا به بومیان، گردشگران و.. فواید وجود این لاک پشتها و ضرورت حفاظت از آنها آموخته شود و تدابیری اندیشیده شود تا سواحل ایران برای حضور آنها امن باشد.

به‌منظور حفاظت و افزایش موفقیت تولیدمثلی لاک پشت های دریایی، در بهار ۱۳۹۰ دو هچری سایت در سواحل جنوبی کشور (یکی در جزیره نخیلو استان بوشهر و دیگری در ساحل کچوی استان سیستان و بلوچستان ) ایجاد شده است.

به گفته رئیس مرکز تحقیقات زیست‌محیطی سواحل مکران ۲۹ سایت تخم‌گذاری لاک‌های سبز در سواحل مکران وجود دارد که از کوه مبارک در استان هرمزگان شروع و تا گواتر در سیستان و بلوچستان ادامه داد، لاک‌پشت‌ها معمولاً از ۱۸ مرداد تا ۲۰ شهریور برای تخم‌گذاری به این سایت‌ها می‌آیند.

این روزها منطقه آزاد چابهار موضوع حفاظت از محیط زیست را در دستور کار خود قرار داده و در اولین سمپوزیوم ملی لاک پشت های دریایی در منطقه آزاد چابهار که در روزهای یکم و دوم آبان ماه برگزار می شود، با افتتاح دبیرخانه لاک پشت های دریایی ایران همراه است که نقطه عطفی در حفاظت از این‌گونه نادر جانوری را محسوب می شود.

عبدالرحیم کردی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار روز گذشته در این مراسم یادآور شد: ما به یک استانداردهایی دست پیدا کرده ایم که بسیاری از نگرانی‌های زیست‌محیطی را که جوامع محلی به آن حساس شده بودند و هم الزامات و ضرورت‌های آنها را تلاش کردیم رفع کنیم و تهدیدها را به حداقل رساندیم.

در روز اول این مراسم همچنین با حضور عبدالرحیم کردی مدیرعامل، محمد اکبر چاکرزهی عضو هیئت‌مدیره و معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد چابهار، احمدرضا لاهیجان زاده معاون دریایی سازمان محیط‌زیست کشور از سایت اینترنتی لاک پشت های دریایی ایران رونمایی شد.