سال‌ها است که امکان زیست تک ساحتی و محدود در حصارهای اندیشه‌ای، معنای خود را از دست داده است و در جهان شاهد رویکردهای جدیدی در موضوع راهبری فرایندهای توسعه هستیم که یکی از آن‌ها رویکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) است که از دههٔ 1950 توسط متفکران رشتهٔ مدیریت معطوف به عملکرد سازمان‌ها مطرح شد.
سازمان‌هایی که بنا بر مأموریت ذاتی‌شان تنها بر رشد و توسعهٔ منافع و منابع زیر بنایی و اقتصادی خود تمرکز داشتند و محاسبه سود و زیان اقتصادی، محوری‌ترین شاخص ارزیابی عملکرد درون و برون دستگاهی‌شان محسوب می‌شد، در ابتدا تحت فشار مردم و سازمان‌های مدنی، دید خود را اندکی به فراتر از منافع صرف سازمان معطوف داشتند. ضرورت افزایش اعتبار سازمانی، پذیرفته شدن در تعاملات بین‌بخشی حکمرانی، ورود مؤثر در عرصهٔ سیاست‌گذاری عمومی و تبادل اندیشه، تجربه و دستاوردهای سازمان‌های دیگر و مطرح شدن نظریه‌های جدید توسعه در آکادمی، آنان را به‌ضرورت حتمی و گریزناپذیر این الگوی حکمرانی و مشارکت سوق داد.
امروز دیگر به‌وضوح مشخص است که عمل سازمان‌ها بر محیط بیرونی تأثیر به سزایی خواهد داشت و نمی‌توان سود و زیان ناشی از عملکرد آن‌ها بر جامعه را نادیده گرفت. گرایش مسئولیت اجتماعی به سمت و سویی است که فواید اجتماع محلی و ملی در امتداد آن تعریف شده است. لذا تلاش بر این است که سود و زیان سازمان‌ها به‌گونه‌ای باشد که مردم هزینه اضافی متحمل نشوند. ازآنجایی‌که عمل سازمان‌ها تأثیر عمده‌ای بر نظام اجتماعی دارد؛ بنابراین چگونگی فعالیت آن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که در اثر آن زیانی متوجه جامعه نشود و در صورت رسیدن زیان، ملزم به جبران آن باشند. امروزه این تعریف به‌ضرورت اثرگذاری مثبت و مؤثر سازمان بر مناطق پیرامونی نیز گسترش‌یافته است. چنان‌که در بسیاری از کشورها و همچنین نسبت چشمگیری از سازمان‌های داخلی، امروزه همه مدیران باید به کارهایی دست بزنند که موردقبول جامعه و منطبق با ارزش‌های‌آن باشد.
جدا از مباحث نظری که در مورد تعریف و نیز ابعاد مسئولیت اجتماعی وجود دارد و پرداختن به آن‌ها مهم است، نقشه راه مسئولیت اجتماعی هر سازمانی باید با توجه به رسالت توسعه‌ای و فراگیری حوزه فعالیت و اقدام آن در سطح ملی و محلی، شناخت از جایگاه و اعتبار آن در محیط اجتماعی، شناسایی مختصات ممکن آن سازمان با توجه به خصوصیات عام و خاص و سنجش برد اثرپذیری و اثرگذاری بر محیط پیرامونی برحسب تجربیات ملی و بین‌المللی تدوین شود.
تلاش‌هایی که شرکت‌ها در حوزهٔ مسئولیت اجتماعی خود انجام می‌دهند، طیفِ وسیعی دارد و از سرمایه‌گذاری‌های مادی بر روی یک بِرند تا سیاست و تاکتیک‌های ارتباط دوستانه با مشتری را در برمی‌گیرد. این تلاش در وهلهٔ نخست با چشم‌انداز مشارکت فعال در عرصهٔ عمومی و ارتقاء سطح توانمندی و مهارتی جامعه محیطی صورت می‌پذیرد، اما موجب بهبود تصور عمومی جامعه نسبت به شرکت، افزایش پوشش رسانه‌ای نسبت به فعالیت‌های شرکت، افزایش مشارکت کارکنان، جذب و حفظ سرمایه‌گذاران، ایجاد محیط کاری آرام و مناسب برای فعالان اقتصادی و کارمندان شرکت، افزایش خلاقیت کارکنان و استفاده از ظرفیت و پتانسیل نیروهای برون‌سازمانی، می‌شود.
بر این اساس و با توجه به این مهم که هر فرد، گروه، سازمان یا نهادی مسئول رفتار خود و تأثیر بر محیط پیرامونی است، سازمان منطقه آزاد چابهار به‌عنوان سازمانی توسعه‌ای در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی و اولین سازمان در منطقه، برنامه‌ریزی و اقدام در حوزهٔ مسئولیت اجتماعی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای فعالیتی خود در دستور کار قرار داده است. مسئولیت اجتماعی این سازمان در دو سطح سازمان منطقه آزاد و بنگاه‌های اقتصادی حاضر و فعال در محدوده تعریف‌شده است.
منطقه آزاد چابهار به‌عنوان جدی‌ترین کانون فعالیتی در چابهار (نقطهٔ تلاقی دو سند مهم توسعه منطقه‌ای کشور یعنی توسعه سواحل مکران و توسعه محور شرق) به دلیل نقش استراتژیک و ژئوپلیتیک خود در منطقه، تأثیری اساسی بر اقتصاد و فضای اجتماعی، دانش و فنّاوری، تعاملات بین‌المللی، تقویت کریدورهای ارتباطی جنوب- شمال و شرق- غرب، مناسبات سیاسی و تجاری ایران در منطقه و توسعهٔ بندری و حمل‌ونقل دارد و ازآنجایی‌که مقیاس فعالیتش به سمت فرا سرزمینی می‌رود و روندی سریع دارد به‌طور حتم بر مناسبات و کنش‌های محلی در دو بخش فرهنگ و اجتماع نیز اثرگذار بوده و از این رهگذر آثار هزینه‌ای چشمگیری که بخشی از آن در همین ابتدای راه مشهود است، در پی خواهد داشت. پایداری توسعه مورد انتظار، نیازمند مشارکت حداکثری جامعهٔ محلی با نگاه به مراقبت از محیط‌زیست است. مشارکت جامعهٔ محلی در شرایطی می‌تواند محقق شود که در کنار اراده و خواست متولیان توسعه، مشارکت دادن جامعه محلی موردتوجه قرار گیرد.
مشاهدات عینی، به‌خوبی نشان می‌دهد که شاخص‌های توسعه و مشارکت‌پذیری جامعه، خصوصاً در حوزه‌های آموزش، بهداشت و توانمندی‌های مهارتی، مناسب نیست و این روند در سال‌های آتی به دلیل شکل‌گیری سایر کانون‌های فعالیتی در دو محور پیش‌گفته، با پیامدهای اجتماعی ناخوشایندتری همراه خواهد شد.
توسعه و امنیت پایدار، به‌عنوان پیش‌نیازهای ضروری امکان بهره‌گیری از فرصت‌های بی‌بدیل منطقه، نیازمند اقدامات اساسی، همه‌جانبه و عمومی توسط همه سازمان‌ها و بنگاه‌های فعال اقتصادی حاضر در منطقه است. با چنین رویکردی، مسئولیت اجتماعی سازمان منطقه آزاد چابهار می‌تواند در نقش " پیشران فعالیت‌های اجتماعی در مدل توسعه درون‌زا " عمل نماید و ضمن کاهش حس نارضایتی و دغدغه نسبت به پیامدهای توسعه اقتصادی در فضای محلی، از احتمال گسست اجتماعات محلی از مجموعه اقدامات توسعه‌ای در آینده، پیشگیری نماید و پتانسیل بالقوه نیروهای بومی را احصاء و در راستای چرخهٔ رشد اقتصادی، ارتقاء سطح آگاهی و توانمندی اعضاء جامعه محلی فعلیت بخشد. چنین برهم‌کنشی جزء از راه تعامل پایدار و هدفمند ذی‌نفعان حوزهٔ حکمرانی و سیاست‌گذاری با نیروهای اجتماعی و فعالان بخش مدنی میسر نخواهد بود که رویکرد مسئولیت اجتماعی جامع‌ترین و اجرایی‌ترین الگوی ممکن است.
نظامنامهٔ مسئولیت اجتماعی منطقه آزاد، الگو و قاعده‌ای برای تحقق این مهم است که با تلاش موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، اولین نهاد علمی علوم اجتماعی در کشور و با مدیریت علمی جناب آقای دکتر حسین ایمانی جاجرمی تدوین گردیده است که وظیفه می‌دانم از زحمات ایشان و همکارانشان نهایت سپاس را داشته باشم. این نظامنامه بر پایهٔ مطالعات و پایش میدانی منطقهٔ شهری چابهار و مناطق همجوار و ضرورت‌های آتی توسعه، نیازمندی‌های مشارکت‌پذیری و حضور حداکثری جامعه و الزامات توسعه پایدار را به‌درستی استخراج و در قالب هدف، راهبرد، سیاست و برنامه به‌عنوان نقشه راه سازمان منطقه آزاد و شرکت‌های فعال در این مجموعه تدوین کرده است.
نظارت علمی بر اجرای فرایند مطالعاتی بر عهده جناب آقای دکتر عبدالوهاب شهلی بر بوده که بافهم عمیق ضرورت‌های فرهنگ و اجتماع بومی منطقه در فرایند توسعه، استراتژی مطالعه را تدوین نموده و بر یافته‌های تیم پژوهشی صحه گذاشته‌اند که لازم می‌دانم از ایشان نهایت تشکر را داشته باشم. در پایان، از همکارانم و نیز همه‌کسانی که در این اقدام ارزشمند یاریگر سازمان منطقه آزاد چابهار بوده‌اند قدردانی نموده و تلاش خواهیم نمود تا با اجرای صحیح این برنامه در جهت توسعه پایدار منطقه با رویکرد جلب مشارکت حداکثری جامعه محلی و مراقبت از محیط‌زیست، حرکت نماییم.
سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار
