از آنجا که تقویت همکاری و توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه همواره جزو رویکردهای اصولی جمهوری اسلامی ایران بوده است، دولت چهاردهم نیز از این مهم مستثنی نیست و مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران بارها بر اولویت و نگاه ویژه ایران به توسعه و تقویت همکاری ها با همسایگان و کشورهای منطقه تاکید کرده است و این نگاه بویژه در خصوص کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که از ظرفیت های فراوان و مکمل برای همکاری های منطقه ای برخوردارند، از اهمیتی مضاعف برخوردار است.
اگرچه نشست جاری روسای دولت های عضو سازمان همکاری شانگهای در شرایط بسیار پیچیده و مملو از تنش و مناقشه ناشی از جنگ افروزی و جنایات ضدبشری اسرائیل در خاورمیانه درحال برگزاری است، اما اراده سران و رهبران کشورهای عضو این سازمان همکاری منطقه ای همچنان بر تقویت همکاری ها و پیوندهای میان اعضای ۱۰ گانه این سازمان استوار است.
۱۵ ماه پیش (۱۳ تیرماه ۱۴۰۲) بیست و سومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به میزبانی هند برگزار شد که اهمیتی حیاتی و مضاعف هم برای این سازمان بزرگ منطقه ای و هم برای جمهوری اسلامی ایران داشت زیرا در آن نشست، ایران رسما به جمع اعضای اصلی این سازمان پیوست و این مهم، به معنای شکل گیری فرصت ها و ظرفیت های فراوان برای منافع متقابل ایران و سازمان همکاری شانگهای است.
در توصیف اهمیت عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به عنوان کشوری با توانمندی ها و ظرفیت های فراوان اقتصادی، انرژی، تجاری، امنیتی-دفاعی و ترانزیتی منحصر بفرد، شاید همین بس که کشورهای عضو نتوانستند مراتب خرسندی خود را از این رویداد مهم برای این سازمان منطقه ای پنهان کنند و قرار گرفتن ایران در فهرست اعضای اصلی این سازمان، با استقبال گرم دیگر اعضا مواجه شد.
از آنجا که سازمان همکاری شانگهای در سال ۱۹۹۶ به عنوان یک سازمان اوراسیایی و میان دولتی برای تقویت همکاری های چندجانبه اقتصادی، امنیتی و سیاسی و با هدف ایجاد موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه گذاری شد، لذا اهداف و رویکردهای این سازمان، در مجموع همسو و هم جهت با اهداف و سیاست های جمهوری اسلامی ایران است و بطور طبیعی عضویت ایران به عنوان کشوری با ویژگی ها، توانمندی ها و پتانسیل های منحصر به فرد در منطقه در سازمان همکاری شانگهای ، بدون تردید یک پل همکاری برد-برد ایجاد کرده است.
ظرفیت ها و توانمندی های ویژه جمهوری اسلامی ایران از جمله ذخایر عظیم نفت و گاز، واقع شدن در جغرافیای منحصر به عنوان یک چهارراه تراتزیت در راهبردی ترین مسیر کریدور شرق به غرب و جنوب به شمال، و همچنین توانمندی های ثابت شده و غیرقابل انکار ایران به عنوان یک قدرت دفاعی برتر منطقه و نقش غیرقابل انکار آن در تقویت امنیت، صلح و ثبات منطقه از جمله نکات بسیار مهمی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای بخوبی نسبت به آن واقف هستند و نقش و جایگاه ایران به عنوان قطب انرژی و یک قدرت بلامنازع منطقه ای و عامل ثبات و امنیت منطقه را بخوبی درک می کنند.
همچنین رویکردها و سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مقابله با یکجانبه گرایی، ضرورت احترام متقابل کشورها به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی یکدیگر، تاکید بر حل مشکلات منطقه ای از طریق نسخه ها و راهکارهای درون منطقه ای، تاکید بر ضرورت تقویت صلح، امنیت و ثبات منطقه به عنوان اصلی ترین عامل توسعه، تاکید بر عدالت محوری و توسعه و پیشرفت برای همه ملت ها و کشورها از جمله مواردی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای در خصوص آن وحدت نظر دارند.
علاوه بر این، چین به عنوان مبتکر طرح جهانی و عظیم کمربند-راه که توجه تمامی کشورهای جهان را به خود جلب کرده، به خوبی و به درستی نسبت به ویژگی های ایران به عنوان شریک مسیر تاریخی "جاده ابریشم" برای توسعه طرح کمربند-راه آگاه است و برای گسترش این طرح عظیم اقتصادی و تجاری به سمت بازارهای خاورمیانه، آفریقا، مدیترانه و مغرب زمین، نگاه ویژه به مسیر ایران دارد.
آقای «زونگ پِی وو» سفیر جدید جمهوری خلق چین در ایران اخیرا درمصاحبه با پایگاه اطلاع رسانی انجمن دوستی ایران و چین در خصوص اهمیت عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای گفت: چین بر این باور است که پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و بریکس، نشاط جدیدی را به این دو ساز و کار همکاری بزرگ تزریق خواهد کرد و قدرت صلح و توسعه جهانی را هر چه بیشتر تقویت خواهد کرد. این موضوع مطابق با انتظارات جامعه بین المللی و در راستای منافع مشترک کشورهای بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه است.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مستقل که همچون برخی دیگر اعضای کلیدی سازمان همکاری شانگهای نظیر چین و روسیه ، تحت تحریم های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا قرار دارد و این تحریم ها، تنگناها و مشکلات اقتصادی و تجاری زیادی برای ایران بدنبال داشته، بدنبال آن است تا از طریق عضویت در سازمان های بین المللی و منطقه و گسترش همکاری های تجاری و اقتصادی با کشورهای همسو، ضمن افزایش مبادلات تجاری خود با کشورهای مختلف، از آثار تحریم های غیرقانونی آمریکا بکاهد . سازمان همکاری شانگهای به دلیل تعدد کشورهای عضو تنوع فراوان ظرفیت های گوناگون صنعتی، علمی، اقتصادی و تجاری، منابع و معادن، صنایع دفاعی و نظامی، انرژی و ... می تواند به عنوان مجموعه کاملی از ظرفیت های مکمل و خودکفا ساز، بدون تکیه و یا تکیه حداقلی بر سایر کشورها، تمام نیازهای خود را تامین کند.
از این رو عضویت ایران در یک نهاد اقتصادی و سیاسی قوی مثل سازمان همکاری شانگهای که چین از اعضا و پایه گذاران اصلی آن است و روسیه نیز از دیگر اعضای قدرتمند و اثرگذار آن به شمار می رود، یک رویداد مهم بُرد-بُرد است؛ به عباری دیگر، یک فرصت طلایی برای جمهوری اسلامی است و متقابلا، یک امتیاز قابل توجه و غیرقابل انکار برای سازمان همکاری شانگهای محسوب می شود.
جمهوری اسلامی ایران که جدا از روابطش با سازمان همکاری شانگهای، روابط و مناسباتی دوجانبه و در هم تنیده و راهبردی با کشورهای عضو این سازمان از جمله چین، روسیه، هند، پاکستان و ... دارد، با ورود به جمع اعضای دائم این سازمان ، فرصت ها و زمینه های بیشتری برای همکاری های تجاری و اقتصادی با کشور های عضو بدست خواهد آورد. تقویت همکاری های تجاری و اقتصادی میان کشورهای منطقه، عملا به معنی تقویت مناسبات سیاسی و بهبود شرایط امنیت و ثبات منطقه خواهد بود.
از دیگر سو، پیوستن ایران به گروه اقتصادهای نوظهور جهان معروف به گروه "بریکس"، باعث ایجاد منافع متقابل و مضاعف برای ایران و سایر کشورهای این گروه خواهد و فرش قرمز بریکس برای ایران حکایت از آن دارد که این گروه نیز همانند سازمان همکاری شانگهای بدرستی به ظرفیت ها و توانمندی های ایران در حوزه های مختلف و جایگاه راهبردی این کشور در جغرافیای منطقه و نیز در مناسبات و معادلات منطقه ای و جهانی واقف است.
قرار گرفتن ایران در فهرست اعضای رسمی بریکس، موجب تقویت مضاعف اهمیت و جایگاه ایران در سازمان همکاری شانگهای محسوب می شود و برای گروه بریکس نیز مهم است که یکی دیگر اعضای کلیدی و اثرگذار سازمان همکاری شانگهای را در جمع خود می بیند.
در سال های اخیر که موضوع دلارزدایی و پایان دادن به سیطره دلار آمریکا در اقتصاد جهانی و مقابله با یکجانبه گرایی و ترویج چندجانبه گرایی در جهان بیش از هر زمان دیگر مطرح است و حتی کشورهایی کلیدی از دوردست ترین نقاط کره زمین از جمله کشورهای حوزه آمریکای لاتین به روند دلارزدایی از اقتصاد خود پیوسته اند، افزوده شدن به تعداد اعضای اثرگذار در سازمان هایی نظیر سازمان همکاری شانگهای و بریکس و مهم تر از آن، تقویت وحدت و انسجام میان اعضا، بدون تردید می تواند آنها را در تحقق اهداف شان از جمله مقابله با یکجانبه گرایی ها و برتری جویی های آمریکا، پایان دادن به عصر سیطره دلار و ایجاد واحدهای پولی جایگزین و تجارت عادلانه به پیش براند و باعث تقویت تجارت های مکمل و به حداقل ممکن رساندن برخی وابستگی ها به غرب باشد.
