با نگاهی به موقعیت جغرافیایی مناطق آزاد در نقاط مختلف ایران و توجه به این نکته که مبادی ورودی و خروجی کریدور شمال جنوب و کریدورهای تراسیکا و کریدور جدید چین قزاقستان ایران از طریق یا از نزدیکی مناطق آزاد ایران میگذرد میتوان به این ظرفیت در کنار مزیت های قانونی سرمایه گذاری خارجی در این مناطق توجه داشت، مولفه هایی که حاصل جمع آنها افزایش چند برابری قدرت مانور ایران در عرصه ترانزیت بین المللی است.
بازدهی و موفقیت ترانزیت کالا از یک مسیر ، تابع متغیرهای متعددی است که به مثابه یک سیستم عمل میکنند. از نقطه نظر ویژگیهای عمومی نظریه سیستمها، سیستم مجموعهای پویا از عناصر و روابط متقابل بین آنهاست که در داخل خود از وحدت و انسجام برخوردار هستند و تغییر یکی از آنها موجب برهم خوردن ترکیب و تعادل سیستم میشود.
با در نظر گرفتن ترانزیت به مثابه یک سیستم، ملاحظه میگردد که سایر سیستمهای جامعه، یعنی سیستمهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و روابط بینالمللی، جملگی بر روند تعاملات ترانزیت کالا تاثیر میگذارند و متقابلا از آن متاثر میگردند و دیگر نمیتوان گفت، ترانزیت یعنی فقط ورود و خروج محموله از قلمرو گمرکی.
مولفههایی مانند، بانکداری، بیمه، رقابتهای بینالمللی، امور گمرکی، فرهنگ عمومی کشتیرانی و حقوق بازرگانی دریایی، شفافیت در تعیین و دایره شمول مالیاتهای مختلف اعم عملکرد و ارزشافزوده، شیوههای رسیدگی به تخلفات و نحوه اجرای آنها، مسائل مرتبط با حمل و نقل چندوجهی ، قوانین، الحاق یا عدم الحاق به کنوانسیونها و در صورت الحاق، میزان پایبندی به اجرای مفاد آنها، و … همه و همه در کارکرد صحیح سیستم ترانزیت تاثیر مستقیم داشته و کمتوجهی به حوزهای از حوزههای یاد شده و تصمیم غیرفنی یا بدون ملاحظه آثار آن، کارکرد و کارآیی آن را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد.
لذا امروز امور و مسائل لجستیک مانند رشته زنجیری به هم پیوسته اند و امکان جدا کردن و تفکیک آنها وجود ندارد به همین دلیل توسعه لجستیک در مناطق آزاد نیاز به تفکر سیستمی در این حوزه دارد. بنابراین این حوزه بیش از همه نیازمند مدیریت یکپارچه است.مدیریت لجستیک باید قادر باشد تا ارتباط و تعادل را میان سطوح مختلف لجستیک با منابع تامین و واحدهای مصرف کننده را برقرار کند. آنچه امروز به عنوان عامل کلیدی در لجستیک نامیده می شود بحث تداوم و پیوستگی فعالیت های لجستیکی است که باید مدنظر مسئولان و مدیران هر منطقه باشد. ازآنجاییکه در سند چشمانداز افق 1404، دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه برنامهریزی شده است، لذا بهبود خدمات و زیرساختهای لجستیکی میتواند کمک شایانی به طی کردن این مسیر و دستیابی به هدف موردنظر نماید.
مهمترین شاخصها برای تجار و شرکتهای فورواردر برای انتخاب کریدور و عبور کالا از آن، به ترتیب سه عامل زمان، هزینه و امنیت است.